Aşağıdaki değişik usullerle mutlu bir yuvanın temeli atılırdı.
a) Biraz varlıklı ve birbirleriyle iyi geçinen akraba aileler, "Mal dışarı gitmesin" düşüncesiyle daha küçük yaştan "söz keserlerdi". Oğlan ergenlik çağına erişince durumdan haberdar edilirdi. Eğer oğlan da isterse evlilik gerçekleştirirlerdi.
b)Orta hallilerle fakirler söz kesmez, "oğlanınan gız dellalda" derlerdi. Bu söz oğlan istediği kızı seçsin, kız da beğendiği oğlana varsın anlamındadır. "Oğlanın cebi ağırlaşsın" yani para kazanıp aile geçindirecek hale gelsin şartını koşarlar. Ancak işi olan erkeklere kız verilir. eğer oğlanın işi yoksa veya gereğince parası yoksa "iki çıplak bir hamama gelişir" veya "bre oğlancıg aç gözünü, garı deyecek duz götün edecek cuz" şeklinde onları caydırmaya uğraşırlardı. Yok, eğer fakirliklerine rağmen ısrarla biribirilerini isterlerse ve aile de münasip görürse , ileride herhangi bir gaçırma olayı olup da özellikle kızın adı çıkmaması için söz kesilir ve birkaç yıl beklenirdi ki oğlan da maddi olarak kendini hazırlasın.
c) Parası olmayan ve başka engeller karşısında olanların başvurduğu yol "kız kaçırmaktı". Bu yola yaşlı âşıklar, sevdalı gençler ve hovarda geçinenler başvururdu. Kaçırılan kızın ailesi daha fazla rezalete meydan vermemek için evlenmelerine onay verilirdi.
d) Aracılarla evlenme: Bu yolla daha çok iç harp öncesi başvurulmuştur. Sebep de kasabalı, şeherli olma merakıdır. "Aman gızım benim gibi eziyetlenmesin, evinde hanım gibi otursun" düşüncesidir. Köy yaşamının zorluklarından çocuklarını korumak, onlar gibi eziyet çekmemesi için Kız anaları köy köy gezen bezirgân (bohçacı) kadınlardan kızları için kasabalardan birer damat adayı bulmalarını isterler. Tabii bahşiş de adarlar. Bezirgân kadın aslında kimin kız aradığını bilir, önce "Bir bakayım, soruşturayım " der, habersiz gibi görünür ve kız ailesini biraz bekletir ki bu zaman da oğlan bulur ve alacağı bahşişi de artırırdı. Olayı süslemek için de Bir değil birkaç istekli bulunduğunu müjdeler. Tavsiyelerde bulunur. O gidince kız anası kızının da fikrini alıp mesleği kendilerince uygun olanını seçer. Bezirgan kadın oğlan tarafının da kulağını doldurur. Artık iki ev arasında mekik dokur. Haberi birinden alır ötekine götürür. Ağırlık, ev, çeyiz (pırtı) mal, hayvan konuları anlatılır. Eğer uzlaşabilecek bir ortam hazırlanmışsa oğlan tarafı adına yakınlarından birisi kızı görmeğe gider. Kızı beğenirse bir gün kararlaştırılır. Oğlan tarafından bir gurup kız evini ziyarete giderler. "Allah'ın emrine, peygamberin kavline" ana babasından istenir. Herşey önceden bilindiği halde hemen evet denmez. "Kısmetisa" diye acık kapı bırakılır. Birkaç gün içinde de evet cevabı oğlan ailesine iletilir. Yok eğer kız tarafının niyeti yoksa, aracı kadınla gelen ilk akrabaya "bir de babasına soralım", "gızımızın vagdi değil" veya "vagdımız yogdur" şeklinde cevaplar verilir. Müsbet cevap alındıktan sonra kız tarafı oğlan ailesini davet eder, masa hazırlar ve söz keserler. Baf kazasına bağlı Susuz, Fasula, Aydın ve Kalkanlı köylerinde söz kesiminden sonra oğlan kıza bendo (beşibirlik) vermezse söz geçersiz sayılabilir. Bu şekilde anlaşıldığı halde sonradan vazgeçilen evlilikler olmuştur. Bu durumda yani söz kesildikten sonra kızla oğlan birbirinin "nişannısı" sayılır.
e) Oğlanın kendisi veya ana/babası bir kız beğenir. Bu takdirde kız tarafının ağzı aranır. Tabii bu iş emniyetli kişilerle yürütülür, kıza da sorulur eğer cevap müspetse oğlan tarafı "Dünürcü yollar". Ağırlık, mal, mülk, ev, çeyiz hususları konuşulup karara bağlanır. Dünürcüler birkaç defa gidip geldikten sonra oğlan tarafından yetkili kişiler gider ve kızı ailesinden ister. Bu isteyiş doğrudan doğruya "Allah'ın emrine, peygamberin kavline oğlumuz... ‘ya kızınız ... 'yı isteriz şeklinde olabildiği gibi, dünürcülerinin dillerinin kuvvetine veya bölgelerin durumuna göre farklılık gösterirdi.
Mesela Larnaka Kazasında... Dünürcülüğe gidenler kahve ikram edildikten sonra gerçek niyetlerini şu manzumelerle ifade ederlerdi.
Euzubillahi Mineşşeytanirracim
Bismillahirrahmanirrahim
Evinizde var bir padem
Gelişimiz hem uğurdur, hem kadem
Sizden bir cevahir isterik
Ya evet deyin ya hayır: Allah'ın emri peygamberin kavli üzerine oğlumuz ... 'a giziniz ... 'ı isterik. Düşünüp bir garara varmanız için birkaç gün sonra gene gelirik ... derlerdi. Veya;
Ağzımızda dua var
Ayağımızda oğur var
Tanrı dileğiyle gızınız..’ı isdeyen var
Vereceğiniz cevabıla sağ barınağınızda yüzük var.
Veya;
İyi niyetilan evimizden galkdık
Murat göstermeğe geldik
HakTeala emretmiş gızınız ... ı
Oğlumuz ...'ya istemeğe geldik
Şeklinde gerçek niyetlerini ortaya atarlardı.
Karpaz Köylerinden Büyükkonuk (Komikebir'de) oğlan tarafı kız istemeğe gittiğinde şu sözleri söyler.
Uzun uzun gozlar;
Yeter olsun sözler
İşte geldik bizler
Ne dersiniz sizler?
Eğer cevap olumlu ise cevap şöyle olurdu;
Tencerede gaynayan otdur
Ben yemem, garnım tokdur
Bu söylediğiniz sözlere (Aile münasip görürse)
Hiç bir diyeceğim yokdur.
Mağusa Kazasının kaza merkezinde ise dörtlük biraz değişiktir.
Havlınızda var bir padem
Bu gelip gitmem oğur, kadem
Senden bir cevahir isterim
Verecen, yoksa ne den (dersin?)
Eğer kız tarafı niyetli değilse cevap olumsuz olurdu ve şu şekilde verilirdi.
Bişirdiğim otdur,
Yeyemem, garnım tokdur
Bu söylediğiniz sözler
Hiç gaibimde yokdur.
Yine Mağusa kazasına bağlı Melunda (Mallıdağ) köyünde olumsuz cevap;
Tavada bişen otdur,
Oğlunuza göre gızımız yokdur;
şeklinde verilirdi.
Eğer cevap musbet ise, yukarıdaki dörtlükte olduğu gibi;
Tencerede bişen otdur
Yeyemem garnım tokdur
Bu söylediğiniz sözlere
Hiç bir diyeceğim yokdur.
Bir başka müspet cevap ise
"Merdevenden enerim
Altın nalin geyerim
Gocam gelsin söyleyim
Size cevap vereyim".
Şeklinde evliliğe itirazları olmadığını belirtirlerdi.
Köylerde oğlan tarafının kızı tanımak için vesileler icat etmesine veya fırsat kollamasına lüzum yoktur. Çünkü köy dar bir çevredir ve herkes herkesi tanır. Bayram ve düğün esnasındaki eğlenceler sırasında da oğlan aşkını az çok manilerle duyurmuş bulunur. Köylü bunu anlar, dedi kodusunu da yapar, ama kız istenirken yolunca yordamınca yapılmasını kınamaz, aksine arzular ve bunu yapmayanlara hor bakar. Söz kesildikten sonra, durum ne olursa olsun uzun süre beklemek âdeti yoktur. Hemen "kâğıtlar asılır". Bunun müddeti onbeş gündür. Bu onbeş gün zarfında kız veya oğlanla ilişkileri olanlar varsa bile itiraz etmez. Şimdiye kadar itiraz etme görülmemiş bir durumdur. Kâğıtlar asıldıktan sonra taraflar beraberce kasabaya iner, gelinlikleri, güveylikleri, yüzükleri "sımarlar veya kesdirirler". Oğlan kıza, kız da oğlana hediyeler (giyecek ve süs eşyaları) alırlar. Nikâh merasimi hazırlıklarına başlarlar. Bu hazırlık varılan anlaşmaya göre değişir. Eğer yalnız tebrik kabul edilecekse basdiş (pasta) ısmarlanır, şekerleme alınır. Akrabalar ve yakın köylerden gelecek davetliler için de yemek hazırlanır. Eğer düğündeki gibi tören yapılacaksa hazırlıklar da ona göre geniş tutulur.
Davet bir hafta önceden ve gülsuyu ile yapılır. Taraflardan birer kadın ellerinde gülümdanlar mahalle mahalle dolaşıp kişileri düğüne davet ederler.
|
|
